نام به فارسی  :  گزنه

نام به انگلیسی: Nettles

نام علمی: Urtica

تاریخچه

گَزَنِه (نام علمی: Urtica) نام سرده ای از تیرهٔ گزنه‌ایان است. گیاهی علفی و پایا با ساقه‌ای منشعب است.

ساقه آن راست و چهارگوش بوده و برگ‌های آن پوشیده از کرک‌های گزنده‌ای است.

گیاه گزنه که با نام علمی اورتیکا دیوئیکا (Urtica dioica) شناخته می‌شود، یکی از ۶ زیرگونه‌ی خانواده‌ی اورتیکا (Urtica) است.

پراکندگی گزنه در بعضی مناطق مثل آفریقا، اروپا، آسیا و شمال آمریکا بسیار زیاد است.

برگ‌ها و ریشه‌ی گیاه گزنه خواص دارویی متفاوتی دارند. ریشه‌ی گزنه را می‌توان به‌صورت قرص، چای، شربت، عصاره و کپسول استفاده کرد.

در بعضی فرهنگ‌ها، از گزنه در پخت سوپ یا تهیه‌ی پنیر استفاده می‌کنند تا وعده‌های غذایی سالم‌تری داشته باشند.

برگ گزنه معمولا به‌عنوان چای دم می‌شود که بسیاری از مواد مفید ضروری را در خود جای داده است.

از عصاره‌ی روغن این گیاه می‌توان برای درمان‌های موضعی استفاده کرد. اما از آنجا که روغن گزنه بسیار قوی است. آن را با روغن‌های حاملی (carrier oils) مانند روغن بادام شیرین، روغن زیتون و امثال آن ترکیب کنید تا رقیق شود.

ساقه و برگ‌های گزنه به دلیل تیغ‌های سوزن مانند بسیار و خاصیت اسیدی که مانند اره عمل می‌کند در صورت برخورد به پوست بدن سبب گزش پوست و واکنش التهابی پوست شامل تورم، اریتم و خارش می‌شود.

برخورد زیاد با این گیاه می‌تواند موجب تب شود. به صورت سنتی برای درمان آن از مالیدن گیاه پلم با نام علمی Sium sisarum استفاده می‌شود. در مازندران اغلب این دو گیاه با هم دیده می‌شوند.

شاید افرادی که برگ‌های تند و گزنده‌ی این گیاه گلدار علفی را برداشت می‌کنند اذیت شوند، اما برای هزاران نفری که در سراسر دنیا از گزنه برای درمان انواع بیماری‌ها استفاده می‌کنند، بسیار پُرفایده است.

محل رویش و پرورش گیاه

در ایران:

  • در ییلاقات اطراف تهران، شمیرانات
  • در کرج در دامنه‌های البرز، کندوان، پل زنگوله
  • در مناطق شمالی در مازندران و گیلان درهرزویل و جنگل نودی، عمارلو، راه کبوتر چاک به زردچیان، رودبار، آستارا، بندرگز
  • در آذربایجان در دامنه‌های سهند
  • همچنین در دامنه‌های کوه‌های قافلانکو و بزگوش شهرستان مراغه و میانه، زنقاب، دیلمان و ارسباران
  • لرستان (در کنار رودخانه کشکان)
  • استان همدان دامنه های کوه الوند
  • منطقه سرمشهد ،کازرون و فراشبند
  • کوه‌های اشکان ممسنی در استان فارس به طور خودرو دیده می‌شود
  • و در مشهد در روستای زشک این گیاه را به نام محلی (سوگوزو) می‌شناسند
  • در منطقه استان گلستان هم نیز مشاهده شده‌است.

مهمترین خواص درمانی

خواص گیاه گزنه و چای گزنه :

۱. سم‌زدایی از بدن

۲. کمک به بارداری

۳. افزایش سلامت زنان

۴. بهبود سیستم گردش خون

۵. تقویت سلامت کلیه و مجاری ادراری

۶. ویژگی ضدالتهابی

۷. تقویت استخوان

۸. درمان بیماری های تنفسی

۹. حفظ سلامت قلب

۱۰. بهبود سلامت پروستات

۱۱. مراقبت از پوست و تسکین ناراحتی‌های پوستی

۱۲. تسکین حساسیت

۱۳ . درمان درد عضلاتی و مفاصل

۱۴. تقویت عملکرد ایمنی

۱۵. تقویت هاضمه.

طرز استفاده و حداکثر میزان استفاده روزانه و عوارض استفاده بیش از حد

  •  در گیلان به صورت مخلوط با ترش تره در کنار ماهی سفید به عنوان غذای مخصوص چهارشنبه سوری استفاده می شود.
  • در منطقه گسکرات طاهرگوراب در استان گیلان پودر خشک شده آن به‌صورت مخلوط با حلوای سنتی برنجی مصرف می شود.
  • دمنوش گزنه در سراسر استان گیلان همواره به عنوان کاهنده چربی و قند خون  از سالیان گذشته بسیار مورد مصرف قرار داشته است.

هشدار

بسیاری از این خواص معجزه‌آسا به نظر می‌رسند، اما به یاد داشته باشید که بعضی از این درمان‌ها می‌توانند مشکلاتی برای فشار خون بالا، قند خون بالا و قاعدگی ایجاد کنند.

گیاه گزنه می‌تواند با داروهای زیادی مانند:

  • داروهای مدر
  • داروهای فشار خون
  • داروهای دیابت
  • رقیق‌کننده‌های خون
  • لیتیوم تداخل پیدا کند.

قبل از شروع مصرف هر نوع مکمل یا درمان طبیعی و پیش از اینکه گیاه دارویی قدرتمندی با خواص زیاد را به رژیم غذایی خود اضافه کنید با پزشک مشورت کنید و مطمئن شوید که شرایط را بدتر نمی‌کنید.

منابع
1.      https://fa.wikipedia.org

2.      https://www.chetor.com